Depresja

Definicję depresji, jej przyczyny i objawy znajdziesz na tej stronie: https://pacjent.gov.pl/jak-zyc-z-choroba/kiedy-smutek-jest-choroba. W tym wpisie głównie skupiam się na psychologicznych aspektach leczenia depresji.

Psychoterapia poznawczo- behawioralna (cognitive-behavioural therapy, CBT) depresji została rozwinięta przez psychiatrę dr. Aarona Becka. Kładzie ona nacisk na rolę dysfunkcjonalnych procesów poznawczych w zachorowaniu, utrzymaniu i nasileniu depresji. Kiedy jednostka myśli pesymistycznie to czuje się przygnębiona, w związku z tym terapia ma zadanie poznać i zmienić jej negatywne przekonania lub oczekiwania oraz błędną interpretację rzeczywistości. Jednocześnie psychoterapia ma pomóc w zdefiniowaniu i dokonaniu zmiany nieadaptacyjnych zachowań, które mogą być powodem depresji.

Beck sformułował poznawczy model depresji, który składa się z trzech kluczowych elementów, tak zwaną triadą depresyjną, błędnym przetwarzaniem informacji i negatywnymi schematami Ja. Triada Becka odnosi się do charakterystycznego myślenia, w którym dominują negatywne procesy poznawcze dotyczące:

• własnej osoby – Ja jestem „wybrakowany”, beznadziejny;
• świata – jest on zagrażający;
• przyszłości – jest ona jałowa a możliwość zmiany na lepsze jest niewielka.

Ponadto stwierdził, iż depresyjne myślenie zazwyczaj jest zniekształcone, ze chorzy wybiórczo skłaniają się do negatywizmu, nawet jeśli istnieją wyjaśnienia pozytywne oraz nadmiernie generalizują i wyolbrzymiają niepowodzenia, a minimalizują i błędnie interpretują informacje pozytywne.

Depresja – podstawowe metody leczenia w terapii poznawczo-behawioralnej

Beck, Ruch i Emery (1979) opisali najważniejsze elementy terapii poznawczo- behawioralnej depresji:

• terapia ma być aktywna, oparta na skupieniu się na „tu i teraz”, czyli na aktualnych problemach i dysfunkcjonalnym myśleniu;
• w czasie terapii, pomiędzy wizytami pacjentów, stosowane są zadania domowe w celu ćwiczenia umiejętności do opanowania technik leczenia, obserwowania myśli i zachowań, testowania hipotez i uczenia się nowych umiejętności;
• pobudzanie pacjenta do aktywności które przynoszą nagrody. Terapeuta i klient współpracują, aby rozpoznać potencjalnie przyjemne i ważne aktywności, a następnie przewidują możliwe przeszkody (rzeczywiste lub poznawcze), aby wreszcie zająć się tymi przeszkodami. Zachęca się klienta do eksperymentowania z własną aktywnością i testowania hipotezy, że zaangażowanie w czynności, które są przyjemne prowadzi do poprawienia nastroju;
• stosowanie techniki stopniowania zadań – pomaga ona pacjentom zaangażować się w stopniowo w działania przynoszące coraz większe nagrody, i chociaż wymagają wykonania pewnych czynności, mogą dawać dużo przyjemności lub poczucia kompetencji. Takie działania mogą również prowadzić do zajęcia się aktualnymi problemami, które są przyczyną depresji. Ta technika przynosi duże korzyści na początkowym etapie choroby;
• technika rozpoznawania automatycznych myśli powodujących negatywny nastrój – stanowi ona podstawowe narzędzie do zmiany nieprzystosowawczych, powodujących depresję myśli. Pacjent uczy się obserwować związek między myślami a emocjami, uczy się je rozpoznawać i kwestionować, czyli dokonuje restrukturyzacji poznawczej. Pomocne bardzo jest zapisywanie tych zależności na kartce w postaci tabeli;
• uczenie się technik rozwiązywania problemów i radzenia sobie z trudnościami życiowymi.

Badań nad rezultatami terapii poznawczo-behawioralnych jest bardzo wiele i nie sposób wymienić tu każde z nich. Wymieniam tylko ogólne wnioski z tych badań i przytoczę kilka przeprowadzonych metaanaliz (czyli analizy danych uzyskanych z wielu innych badań) dla zainteresowanych.

Niewątpliwie Terapia poznawczo-behawioralna jest dużo skuteczniejsza niż brak leczenia, wydaje się równie skuteczna jak farmakoterapia w redukowaniu depresji. Często okazuje się znacznie skuteczniejsza niż kuracja lekowa w długoterminowym zapobieganiu nawrotom depresji.

1. Nietzel, Russell, Hemming i Gretter (1987) oraz Dobson (1989) – do pomiarów rezultatów stosowano Inwentarz Depresji Becka – leczenie przyniosło istotną statystycznie poprawę stanu pacjentów, a Dobson wyciągnął wnioski, iż terapia poznawcza jest znacznie lepsza niż brak leczenia, terapia behawioralna, farmakoterapia i inne formy terapii.
2. Robinson, Berman i Neimeyer (1990) – wyniki leczenia terapią poznawczo-behawioralną przewyższały wyniki leczenia ogólnymi werbalnymi i behawioralnymi metodami, lecz nie różniły się od terapii poznawczej.
3. Hollon i Najavits (1988) w przeglądzie długoterminowych badań wskazali na wyraźną wyższość terapii poznawczej nad farmakoterapią w zapobieganiu nawrotom i powracaniu depresji (Hammen,C. (2006). Depresja. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne).
4. Fava i współpracownicy (1994) – pacjenci z objawami rezydualnymi po odstawieniu leków i przystąpieniu do terapii poznawczo-behawioralnej, znacznie obniżyli poziom tych objawów niż porady lekarskie. Ponadto częstość nawrotów choroby po terapii poznawczo – behawioralnej była niższa (15%) niż u pacjentów korzystających z porad lekarskich (35%). Te wyniki wskazują, iż być może lepsze jest sekwencyjne leczenie depresji niż jednoczesne lekami i CBT (Hammen,C. (2006). Depresja. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne).

Terapia poznawczo-behawioralna bardzo się rozwinęła. Oprócz wyżej wymienionych podstawowych technik leczenia, obecnie bardziej zwraca się na jakość relacji terapeuty i pacjenta oraz poszerzyła się ona o techniki zaczerpnięte z terapii zaliczających się do gruby terapii poznawczo-behawioralnych (tak zwana trzecia fala). Należą do niej terapia akceptacji i zaangażowania, mindfulness, terapia dialektyczno-behawioralna, terapia samowspółczucia, terapia zorientowana na schematy.

Współcześni terapeuci poznawczo-behawioralni bardzo często korzystają z nowych osiągnięć (a przynajmniej ja korzystam 🙂 ). Poszerza to możliwości leczenia depresji w sposób bardziej elastyczny (więcej technik), pozwala na bardziej indywidualne i holistyczne podejście do pacjenta.

Każdy miewa stany depresyjne z różnych powodów i nie są one chorobą. Pamiętaj że, aby stwierdzić depresję negatywny nastrój musi się utrzymywać przez co najmniej dwa tygodnie.

(Reference – Beck AT, Ward CH, Mendelson M, Mock J, Erbaugh J (1961), An inventory for measuring depression, Archives of General Psychiatry, 4: 53-63)